Batı Afrika ülkesi Mali’nin sembolü bulunan Djenne Ulu Cami, dünyanın en kocaman kerpiç camisi olmasının birlikte takribî bin yıllık tarihiyle UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası listesinde yer alıyor.

Mali’nin ücra köşelerinden Djenne alanında bulunan cami, eski Mali Krallığı'nın alana kazandırdığı en ciddi yapıt şekilde Kara Kıta’daki tüm Müslümanlar için önem taşıyor.

Djenne, Mali'nin başkenti Bamako'nun kuzeyindeki ayrılıkçı Tuareglere hudut bulunan Mopti alanında yer alıyor. Bani nehrinin taşkın havzasında kurulan Djenne, yağmur sezonunda üç tarafı sularla çevrili yarımada biçimine dönüşüyor.

Timbuktu'ya giden ticaret rotası üstünde yer saha bölgede İslam'ın ilk izleri 13. yüzyılda görülmeye başladı. Böylece alana has malzemeyle inşa edilen cami tıpkı sürede Mağrib mimarisinin niteliklerini taşıyor.

Batı Afrika’daki eski hac yolu üstünde bulunan cami, Djenneliler için bulunduğu kadar, Batı Afrikalılar için de ciddi bir merkez.

UNESCO sebebi ile 1988 yılında Dünya Kültür Mirası listesine tahsil edilen 13. yüzyıldan kalma kerpiç yapı, 18. yüzyılda Fransa'nın, yüzde 80'i Müslüman bulunan Mali’yi işgalinden sonra 1907 yılında tekrar inşa edilmeye başladı. 

Mimarisi 'Sahel Sudanez'

Djenne Ulu Cami, “Sahel Sudanez” denen mimari tarzı ile “Banco” ismi verilen silindirik kerpiçlerle kareye yakın planlı dört kenar kerpiç sütunların üstüne oturtulmuş, konik biçimli ve sarmal minarelere sahip. Kerpiçten yapılan duvarlara monte edilen yüzlerce odun, yağmur mevsiminde onarım iskelesi vazifesi görüyor. Hiçbir dekoratif özellik ve süsleme içermeyen bu yalın yapıların en ciddi süs öğesi gene iskele vazifesini üstlenmiş bu odunlar şekilde göze çarpıyor.

Dünyanın en kocaman kerpiç yapısı

Dünyanın en kocaman kerpiç yapısı olan Djenne Ulu Cami, Djenne Faray ismi verilen geleneksel yağ ile karıştırılan Djenne toprağından oluşmuş kaliteli kerpiçten yapıldı.

Camiyi destekleye 99 kolon mevcut ve bu kolonların her bir tanesi Allah’ın Kur'an-ı Kerim'de geçen bir adını taşıyor. Ancak hangi ismin hangi kolona ilişkin olduğunu bölgenin ileri gelenleri dışında kimse bilmiyor.

Kerpiç caminin havalandırması içinse “Ladis” denilen 114 tane topraktan pişirilmiş bacalar kullanılıyor. Havalandırma bacası sayısı da yine Kur'an-ı Kerim'in her bir ayetini temsil ediyor. Motiflerle bezenmiş her bir bacanın kapağı yağmur sezonunda kapatılırken senenin kocaman bir bölümünü yapan kurak sezonda işlevini yerine getirmek üzere açılıyor.

Afrika'nın Tac Mahal'i

Caminin mahalli dilde 'Santavan' denilen üç minaresinin her biri dönemin kral ve eşlerini temsil ediyor. Ortadaki kocaman minare camiyi inşa ettiren Kral İbrahim’i sembolize ediyor. Büyük minarenin yanındaki iki küçük minare de Kral’ın eşleri El Farimata ve Ummu Hulmus’ı temsil ediyor. Cami bu özelliğiyle Şah Cihan'ın, benzeri Ercümend Banu Begüm'ün doğum esnasında ölümü üzerine onun anısına yaptırdığı Hindistan'daki Tac Mahal'i hatırlatıyor.

Bölge halkı, 1996'da izin alınarak cami arasında moda çekimi yapılması itibarıyla bundan sonra Müslüman olmayanların camiye girmesine izin vermiyor.