Konuyu iki ana başlık ya da iki ana yönden kaleme almak istiyorum.
Siyasi
Ve
Dini
Siyasi olarak Ayasofya
Ayasofya / Aya-sofia, yani Tanrısal bilgelik anlamına gelen, genel anlamı ile ibadethane ama özelin de siyasi bir yapıt vurgusuna sahip olan Ayasofya, bu siyasi özelliğini en canlı ve en inatçı şekilde ismi ile dikte etmektedir.
Ayasofya, ister cami olarak ibadete açılsın ister açılmasın ve illaki bir değişime tabi tutulacak ise şayet, evvela ve mutlaka ismi üzerinden bir değişime tabi tutulmalıdır. Zira Ayasofya esas ihtişamını ismi ve dolayısıyla siyasi mesajından almakta ya da vermektedir.
İnşa edildiği tarihten bu yana çok çeşitli felaketlere maruz kalmış olan yapı bir çok mimari değişime uğramış ve dolayısıyla ilk imar hali ile günümüzde ki hali arasında anlamlı ve önemli değişikliler geçirmiştir.
İlk hali ile şimdiki hali arasında, yapı malzemelerinden tutun da yüz ölçümüne varıncaya kadar her halinden yana çok köklü değişimler geçirmiş olan yapının, tek ama tek değişmeyen tarafının ‘’ Aya-sofia’’ olan isminin olması, anlakmak istediğim mesajın önemini izah ediyor olması bakımından dikkate değer bir önem arz etmektedir.
Dinsel bakımdan Aya-sofia
Kendi içerisinde ki siyasi mesajın daha alani hale gelmesi bakımından bilerek ve bilinçli şekilde ve de sık tekrar halinde yazdığım Aya-sofia isminin siyasi ağırlığının yanı sıra, Coğrafik konumu itibarıyla da önemli bir Dini merkez ve sembol konumundadır da.
Zamanın coğrafyası, konjönktürü, siyasi ve dini yapılanmaları bakımından seçilen yerin tesadüfi olmadığı gibi son derece akli ve sıtratejik bir konumda yer alıyor olması, hem verilmek istenilen mesaj bakımından ve hem de dinsellik anlamın da çok ciddi mesajları bağrında saklamaktadır.
Bu anlamıyla kollektif şekilde ele alınması gereken ve dolayısıyla bir özelliğini diğerinden ayrı tutan yaklaşımın anlamsız ve yavan kalacağı tartışma götürmez bir yanılgı kabilindendir.
İslam ve Müslümanlar gözünde Aya-sofia
Şu zamana kadar siyasi özelliğine, mesaj ve önemine vurgu yapan önemli ve anlamlı çalışmalara (yeterince) denk gelemeyişimin altını çizmek istiyorum. Klasik ve yavan şekilde haç ve hilal yakıştırması ile işin ve mesajın özü ve üzeri örtülmüştür.
Bütün bunlara rağmen Müslümanlar da bu yapıya salt ibadethane bağlamında yaklaşmış ve bu anlam da yapının hakkını da vermişlerdir. Çeşitli restorasyonlar, eklemeler ve zenginleştirmeler ile yapı, daha bir başka form içerisine sokulmuş ve ilk yapımı ile geldiğimiz nokta da ki hali üzerinden çok büyük değişimlere sokulmuştur.
İslam’ın olaya bakışın Müslümanların bakışından son derece farklı olduğu kanaatindeyim. Zira İslam olaya salt beton ve hatta israf gözüyle bakacak, dağlara ve taşlara verilmiş böylesi israf ve ihtişamın anlamsız, gereksiz ve dolayısıyla da israf olduğu üzerine anlamlı ve önemli itirazlar yönetlmektedir.
Burada edilecek dua ile, burada kılınacak namaz ile ve burada yapılacak başkaca ibadetler ile herhangi bir cami, mescit ya da bir başka mekan da yapılacak ibadetler arasında hiç bir farkın olmadığının ayrıca altını çizmek ve dolayısıyla koparılan fırtınanın anlamsız ve malayani olduğununa da ayrıca dikkat çekmek istiyorum.
İslam, zaman ya da mekanlar üzerinden değil içsellik, samimiyet ve kararlılık üzerinden değer tespiti yapmaktadır. İşte bu sebepledir ki kestiğiniz kurbanların ne kanları ne de etleri Allah’a ulaşıcı değildir...
