Malatya'da çok sayıda mahalle, cadde ve sokak isimlerinin değiştiğini gördüm. Bir çok isme üzüldüm. Malatya ile ilgilerinin olmadığına değil, Cumhuriyet düşmanı olanların bile isimlerinin bulunduğuna üzüldüm. Sivas kongresini basmaya giderken Malatya'da yakalanacaklarını anlayınca kaçan bazı Kürt aşiret reisleri ile İngiliz Casusu Noel'i evlerinde misafir eden ve onlara her türlü yardımı yapanların isimlerininde bazı caddelere verimldiğini görünce daha çok üzüldüm. Bunların kim olduğunu Kent konseyinin Tarihçileri bilir. Tabi iyi birer tarihçi ve araştırıcıysa.
Benim önerebilmeceğim bazı isimleri hiç göremedim ki, Bunlar Kurtuluş Savaşında ve Cumhuriyet'in kuruluşunda Malatya'nın önde gelen isimleri.

MİLLİ MÜCADELE ÖNCESİ VE SONRASI MALATYA’DA ÖNEMLİ GÖREVLER ÜSTLENENLER

Gerek Damat Farit, Bedirhaniler, Ali Galip ve İngiliz Binbaşı Noel’in önderliğindeki Kürt ayaklanmasına karşıönemli görevler üstelen (aralarında Kürt ayaklanmasına katılmalarını engelledikleri için isimleri İkna heyeti olarak geçen), işgallerle karşı yabancı ülke temsilciliklerine de telgraflar yağdırıp protestolarda bulunan Adamları ile birlikte Maraş’ın kurtuluş mücadelesine bizzat katılan Malatya’nın önde gelen isimlerinden bazıları şunlardı.:

Malatya Müftüsü Hacı Hüseyin efendi,

Keşşaf Hoca,

Recep efendi,

Hacı Hafız efendi,

Mehmet Efendi

Eşraftan Mustafa,

Mehmet Rifat,

RıfkEfendi,

Bekir Sıdkı efendi,

Mahmut Efendi,

Abdurrahman efendi,

Kasım efendi,

Turfandaoğlu Veysel,

Hatiboğlu Mustafa,

Ali oğlu Hilmi,

Hızır Ağa oğlu Mehmet,

Başçı oğlu Emin,

Kadı oğlu Mahmud,

Şekerci oğlu Hacı Hüseyin,

Kakuh oğlu Hüseyin,

Fazlı oğlu Edhem ile

Halk arasında cesur ve yakından tanınan Hakkı, Hacı Ali, Mümin, Abdullah, Mahmud, Hacı Mehmed, Mustafa Fahri, Yahya, Ali efendiler.

Belediye Reisi Keşşaf Efendi

Mevki Kumandanı Binbaşı Halis

Jandarma Kumandanı Binbaşı Ziya

Tahrirat Müdürü Talât

Merkez Memuru Müzahir

Maarif Müdürü Celil

Ulemadan idare Meclisi Üyesi Tortumluzade Hacı Hafız Efendİ

Tüccardan Ticaret Odası BaşkanıAtmalızade Hacı Mahmut

Muhabere Memuru Tevfik

Tüccardan Abdülkadirzade Yahya

Saidzade Mahmut

Sait Fırat,

Abdülkadir Taşangil,

Vahap Saltoğlu,

Mustafa Naim Karaköylü (Atatürk’ü karşılayan Belediye başkanı)

KEŞŞAF HOCA

Damat Ferit, İngiliz Casusu Binbaşı Noel, lazığ Valisi Ali Galip Bedirhaniler ve Malatya Mutasarrıfı Halil Rami Bedirhan’ın Kürt aşiretlerini ayaklandırıp Sivas kongresinin basılması,e Mustafa Kemal ve arkadaşlarının saf dışı bırakılması oyununu bozan, daha sonra Milli mücadeleye önemli katkıları olanların başında yer alan Keşşaf Hoca’yı burada kısaca anlatmakta Malatya tarihi acısından anlatmakta yarar var düşüncesindeyiz.Keşşaf Hoca Malatya'nın tanınmışvelilerindendir. 1862 yılında Malatya'da doğdu. Babası şehrin en eski ailelerinden Kirişçizadelere mensup Mustafa Efendi'dir. İlim öğrenmeye küçük yaşta başlayıp 1889'da icazet almıştır. 1938 yılında vefat edip Aşağıbağlar Kuyuönü mezarlığına defnedilmiştir. Kabri ziyaret edilmektedir.
Keşşaf Hoca'nın halk arasında yaygın olan menkıbelerinden biri şöyledir:
Keşşaf Hoca'nın gençlik yıllarında Divriği'de çok sayıda alim vardır. Hoca'nın yolu bir gün bu ilçeye düşer. Kaldığı yerde ulema kisvesini değiştirerek medreselerden birine gider. Bir köşede dersi takip etmeye başlar. Dersin hocasıMuhyiddîn-i Arabî hazretlerine atıp tutmaya başlayınca çok sinirlenen Keşşaf Hoca eline geçirdiği nalını fırlatarak hocanın kafasını yarar. Sonra talebelerin şaşkın bakışları arasında ayağa kalkıp;

"Sen o büyük zatın aleyhinde konuşursan, onun bir kölesi gelip işte böyle kafanı kırar" der ve dışarı çıkar.
Arkasından koşanlar onu yakalayamazlar. Hoca ise yakında bulunan müftülük binasına doğru gitmektedir. Peşinden gelenlerle birlikte binaya girer. Kütüphaneden çekip aldığı kitabın sayfalarını çevirerek bir sayfaya parmağınıbasar, hoca ve onlarla gelenlere dönerek;

"Okuyun şurayı" der. Oradakilerden biri gösterilen Muhyiddin_i Arabi ile ilgili bölümü sesli olarak okuyunca Keşşaf Hocanın haklı olduğunu herkes anlar ve hocada tövbe eder.

Bir başka rivayet ise Keşşaf Hoca’yı yolda selamlayan bir grup otobüs yolcusu, yanlarından hiçbir araç geçmediği halde Malatya il merkezine geldiklerinde bir kişiyi karşılarında gördüklerinde dona kalırlar. Bu kişi Keşşaf Hoca’dan başkası değildir.
Selamlar
Raşit Kısacık