Bakanlığın firmalara görüş için gönderdiği taslağa göre, damacana suyun hayat döngüsündeki bütün süreçler 'online' kontrol altına alınarak yıkama suyu sıcaklığı ve dolum sayısı tespit edilebilecek, 75 seferden çok kullanılması önlenecek damacanın en iyi 3 yıllık, içindeki suyun ise 3 aylık ömrü takip altında olacak.

Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (THSK) ile Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) içinde yürütülen çalışmalar sonucu Damacana Takip Sistemi (DTS) ve su üretim tesisleri online takip sistemiyle ilgili dokümanlar oluşturuldu. Firmaların görüşüne sunulan dokümanlara arka bildirimler doğrultusunda son çeşidi verilecek.

Mevcut sorunlar

Bakanlığın hazırladığı taslağa göre, yürütülen çalışmayla damacana suyun hayat döngüsündeki bütün süreçlerin belirli teknolojilerle kontrol altında tutulması ve damacana suların takip edilmesi hedefleniyor. Böylece piyasada sahte su satışının önüne geçilerek hem kamu sağlığının hem de üreticilerin korunması amaçlanıyor.

Taslakta damacana sularla ilgili var sorunlar şöyle sıralandı:

-Damacanaların ne kadar vakit ve kaç kez kullanıldığı anlaşılamıyor.

-Su kalitesiyle ilgili kaynaklarının debi, iletkenlik ve pH teferruatları online elde edilmiyor, kaynak suyu ile dolum suyu belirli değerler açısından online karşılaştırılamıyor.

-Damacana yıkamasının hangi sıcaklık aralığında yapıldığı online tetkik edilemiyor.

-Damacana dolum tarihsel ve zamanlarında usulsüzlük yapılabiliyor.

-Damacana dolum zamanı doğru bir biçimde tetkik edilemiyor.

-Damacana dolum sayısı tespit edilemiyor.

-Damacana suyunun üretimden tüketime kadarki süreç takip edilemiyor.

-Damacananın hayat döngüsü süresi takip edilemiyor.

- Piyasada düzmece ürünler üretilip satılabiliyor.

-Vatandaş, kullandığı su ve damacanayla  ilgili güvenilir bilgi elde edemiyor.

-Ülkedeki damacana suların üretim ve satışı anlık izlenemiyor.

Yeni sistem ne getiriyor?

Taslağa göre, bu problemler alınacak önlemlerin online takibiyle en üye indirgenebilecek.

Buna göre damacanayla ilgili alınacak online önlemler şöyle:

-Damacana üretim tarihi, üretim yeri, su üreticisi, su satış bayisi/ofisi ve su üretiminden satış bayisine kadar ki atama teferruatları kayıt altına alınacak.

-Damacana yıkama suyu sıcaklığı tespit edilecek

-Damacana dolum sayısı tespit edilecek ve 75 seferden çok kullanılması önlenecek.

-Damacana ömründe 3 yıllık en iyi süre takip edilecek.

Taslağa göre su kalitesiyle ilgili ise şu önlemler alınacak:

-Suya ait debi, iletkenlik, pH özellikleri belirli noktalarda ölçülecek.

-Su dolum zamanı ve tarihi tespit edilecek

-Üreticiyle ilgili bilgi sahibi olunacak

-Su dağıtım ağı takip edilecek.

-Su ömründe 3 aylık en iyi vakit izlenecek.

Taslağa göre vatandaş, kullanacağı damacana suyla ilgili Kurum sebebi ile belirlenen detaylı bilgilere anlık erişebilecek, aynı ilaçlarda bulunduğu gibi, analiz sonuçlarına göre toplatılması gereken damacana suların tetkik edilmesiyle en kısa zamanda toplatma yapılabilecek, elde edilen verilerle kaçak üretim anlaşılacak ve lüzumlu önlemler alınacak.

Damacana Takip Sistemi

Geliştirilecek Damacana Takip Sistemi (DTS) şu süreçlerden oluşacak:

-Damacana kimliklendirme süreci

-Damacana kimliğini gömme süreci

-Su kalitesi ölçme süreci

-Damacana yıkama süreci

-Damacana dolum süreci

-Damacanalı su dağıtım süreci

-Damacanalı su satış süreci

-Tüketici kontrol süreci

-İdari piyasa denetleme süreci

-DTS Merkezi denetleme süreci

Her damacanaya kimlik

Takip ve denetim için her damacana 'D-Kimlik' şekilde adlandırılacak bir kimliğe  sahip olacak. Bu amaçla müsait teknoloji seçilerek her damacana tekil şekilde kimliklendirilecek, bu sayede damacanalı su, hayat döngüsü bünyesinde takip edilecek.

Bu süreç, 'D-Kimlik'in damacanaya gömülmesini/yazılmasını içerecek. 'RFID' teknolojisiyle oluşturulan 'D-Kimlik', damacana kullanılmaz bir duruma gelmeden çıkarılamayacak biçimde monte edilecek.

'2D' teknolojisiyle oluşturulacak kimlik ise elektronik ve insan gözüyle okuma dahil, damacananın izin verilen kullanım sayısı kadarki hayat döngüsünde okuma performansının en az etkileneceği biçimde damacana yüzeyine yazılacak. D-Kimlikli damacana üretildikten sonra, kimlik bilgileri, üretim tarihsel ve lüzumlu öteki bilgiler güvenli bir iletişim hattı üstünden DTS Merkezi Denetleme sürecine gönderilecek.

Su kalitesi ölçme süreci

Su kalitesini ölçme sürecinde, kaynaktan su üretim tesisindeki dolum sürecine kadar belirli noktalarda suyun kalitesi ölçülecek ve bu değerler karşılaştırılacak. Bunun için pH, iletkenlik ve debi değerleri ölçülecek.

Bu değerler sensörler vasıtası ile ölçüldükten sonra değiştirilemeyecek, vakit ve tarih teferruatları de eklenerek bilgi güvenliği teknikleri kullanılarak DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Damacana yıkama süreci

Su üretim tesisine gelen bütün damacanalar su doldurma işleminden herşeyden önce belirli sıcaklık aralığında (55-70 santigrat derece) yıkanacak. Sensörler vasıtasıyla ölçülen yıkama suyunun sıcaklığına vakit ve tarih teferruatları de eklenerek güvenli bir iletişim hattı üstünden DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Bu değerler sensörler vasıtası ile ölçüldükten sonra değiştirilemeyecek, vakit ve tarih teferruatları de eklenerek bilgi güvenliği teknikleri kullanılarak DTS Merkezi denetleme sürecine iletilecek.

Damacana dolum süreci

Dolum sürecinde ise damacanaların dolum zamanı ve tarihsel bilgisi belirlenecek, bu bilgi damacana D-Kimlik bilgisiyle güvenli bir iletişim hattı üstünden DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Damacanalı Su Dağıtım Süreci

Dağıtım sürecinde, damacananın, dolu şekilde üretim tesisi çıkışından tüketiciye teslim edilme anına, tüketiciden boş/dolu şekilde alındıktan sonra üretim tesisine gelene kadar takip edilmesi amaçlanıyor.

Tesisten sevkıyata başlandığında, yüklemesi yapılan dolu damacanalar ve yüklenen araçlarla hedef teslimat bölgeleri vakit ve tarih bilgisiyle güvenli bir iletişim hattı üstünden DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Dağıtım ağında, son nokta olan su bayisi de dahil her teslim alma işleminde, teslim alınan damacana bilgileri, teslim noktası bilgileri, vakit ve tarih eklenerek güvenli bir iletim hattı üstünden DTS Merkezi denetleme sürecine ulaştırılacak.

Su satış süreci

Bayiler, damacana suyu, D-kimlik kullanılarak DTS Merkezi denetleme sürecinden elde edilecek bilgilerin bulunduğu bir teslimat belgesiyle tüketiciye teslim edecek.

Bu evrak üstünde damacana D-kimlik kodu, su firması, damacananın kullanım sayısı ve üretim tarihi, suyun dolum tarihsel teferruatları yer alacak.

Bayi sebebi ile dolu yada boş iade alınacak damacana bilgileri, bayi bilgisi, vakit ve tarihle güvenli bir iletişim hattı üstünden DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Tüketici kontrol süreci

Tüketici, su dolu damacana satın alırken, damacana ve içindeki suyun kalitesiyle ilgili şu bilgileri kontrol edebilecek:

-Damacana kullanım sayısı

-Su son kullanım tarihi

-Damacana son kullanım tarihi

Tüketici, teslimat belgesi teferruatları yada direk DTS Merkezi denetleme sürecinden sağlanacak bilgilerle kontrol yapabilecek.

Çevrimdışı, yani teslimat belgesiyle kontrolde, herşeyden önce teslimat belgesinin teslim alınan damacanaya ait olduğunun kontrolü, damacana üstündeki D-Kimlik numarasıyla karşılaştırılarak yapılacak, sonra belgedeki bilgilerin doğruluğu kontrol edilecek.

Tüketici herhangi bir uyuşmazlık anında damacanayı teslim almama hakkına sahip olacak. Böyle bir halde teslimat belgesindeki bilgiler, uyuşmazlık bilgisi, vakit ve tarih bilgileriyle DTS merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Çevrimiçi, yani internet üstünden kontrolde, elektronik okutulacak damacana kimliği (D-Kimlik) bilgisiyle damacana DTS Merkezi denetleme sürecinden sorgulanacak. Uyuşmazlık olması durumunda, damacananın kayıt dışı olması halinde, damacana teslim alınmayacak.

Tüketici, uyuşmazlık zorunda karşılaşılan derdi DTS Merkezine web üstünden şikayet edebilecek ve su kalitesiyle ilgili daha ayrıntılı bilgi görmek isterse web sitesi üstünden bu bilgilere erişebilecek.

Damacana piyasa kontrol süreci

Sağlık Bakanlığı THSK’ya bağlı kontrol elemanları sahada rastgele kontrol yapacak, damacana denetimi, damacana tüketici kontrol süreciyle aynı olacak.

Denetlenen dağıtım noktası ise derlenen damacana bilgileri, denetlenen noktaya ait bilgiler, zaman-tarih bilgisiyle DTS Merkezi denetleme sürecine yollanacak.

Merkez denetleme süreci

DTS Merkezi denetleme süreci, damacana ve damacana suların hayat döngüsündeki lüzumlu bütün bilgilerin toplandığı, değerlendirildiği, raporlandığı süreç olacak.

DTS Merkezi denetleme sürecinde, öteki bütün süreçlerin karşılığı olan birer alt süreç olacak. Bu süreç THSK sebebi ile yönetilecek.