Alman fikir kuruluşu Aspen Enstitüsü’nün Başkanı Rüdiger Lentz, Alman ve Amerikan saklı servislerinin Türkiye’yi dinlediği haberlerinin peş arda basına sızdırılmasıyla ilgili olarak,  “Bunun ardında iri bir proje yahut resmi bir niyet olduğunu düşünmüyorum fakat şu da kesin; bunlar iki memleket içinde ilişkilere ziyan eda etmek isteyenlerin elini güçlendiriyor” dedi.

Lentz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Alman medyasında iki hafta arayla yayımlanan, “Merkel hükümetinin, istihbarat teşkilatına Türkiye’yi dinleme buyruğu verdiği” iddialarını ve Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı’nın (NSA) yıllar boyunca Türkiye’yi dinlediği yönündeki haberleri değerlendirdi.

“Gerçekçi olmak gerekirse, bütün devletler birbirini dinliyor, birbirine karşı casusluk yapıyor” diyen Lentz, “Geçmişte de böyleydi, şimdi de böyle. En yakın partnerler bulunan ABD ve İngiltere dahi birbirlerine karşı casusluk yapıyor. Problem, bu faaliyetlerin sınırının ne bulunduğu ve nasıl denetleneceği konusunda. Eğer bunları yapıyorsanız, yakalanmamayı da bileceksiniz ” biçiminde konuştu.

İddialar sürpriz değil

Alman basınında yer piyasa iddiaların ve yayımlanan belgelerin kendisi için sürpriz olmadığını kaydeden Lentz, bütün devletlerin güvenlikleri için sınırlarının ötesinde bu çeşit faaliyetler yürüttüklerini, arkadaş yahut müttefik gözetimi yapmadıklarını kaydetti. 

Ortadoğu’da yaşanan son gelişmelerin, radikal hareketlerin oldukça çok ülkeyi yakından ilgilendirdiğini ve istihbarat faaliyetlerinin yoğunlaşmasını birlikte getirdiğini kaydeden Lentz, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Çeşitli ülkelerden radikaller turist benzeri arbede bölgelerine gidiyor. Bu terör gruplarının hareketleri ile alakalı istihbarat toplamak bütün devletlerin istikrarı için ciddiyet taşıyor, bunun bütün devletlerin çıkarına olduğunu düşünüyorum. Belki de bu faaliyetlerde bu ihtilaf bölgelerine giden kendi vatandaşlarımızı izliyoruz, onların durumlarını ve peş dönüp dönmeyeceklerini izliyoruz. Her ülkenin sınırlarının ötesinde de güvenliğini müdafaa hakkı olduğunu düşünüyorum.”

Almanya-Türkiye ilişkileri

Alman medyasına çıkan haberlerin zamanlamasının, “bilgilerin bilinçli şekilde sızdırıldığı” şüphesine yol açtığı, “art arda çıkan haberlerin ardında bir erek olabileceği” yorumlarının yapıldığının hatırlatılması üstüne Lentz, şu değerlendirmeyi yaptı:

 “Bunun ardında iri bir proje yahut resmi bir niyet olduğunu düşünmüyorum fakat şu da kesin; bunlar iki memleket içinde ilişkilere ziyan eda etmek isteyenlerin elini güçlendiriyor. Türkiye ile Almanya içinde ilişkilere ziyan vermek, ilişkilerin kesilmesine sebep olmak arzu edenler olabilir. Bu muhakkak Alman hükümetinin de Türk hükümetinin de çıkarına değildir. Ülkelerimiz içinde son çağda ilişkilerde birtakım gerginlikler yaşandı. Tabii kamuoyuna yansıyan problemler da medyanın iri merakını çekiyor, bunlar haber kıymeti taşıyor. Büyük merak uyandıran casuslukla ilgili haberler de her süre iri alaka topluyor, bu yayınlar fazla fazla satıyor.”

Yaşanan son gelişmelerin peşinden Berlin ile Ankara içinde yapılan temasları mühim bulduğunu vurgulayan Lentz, değerlendirmelerini şöyle sürdürdü:

“Almanya ve Türkiye’de mesul siyasetçilerin, son gerilimi düşük ve makul bir kurda tutmasını fazla fazla müspet buluyorum. Alman ve Türk siyasetçiler son derece ağırbaşlı,  temkinli ve makul tepkiler gösterdiler. Çünkü hepimiz şunu biliyoruz, terörizmle savaş meselesi için müşterek çıkarlarımız bulunuyor. İstihbarat servislerimiz içinde zinde bir işbirliğinin olması gerekiyor. Bunu yaptıklarını düşünüyorum.”

Haberleri kim sızdırıyor?

Lentz, Alman basınında yayımlanan olup bitenleri ve fazla fazla saklı belgeleri değerlendirirken, hiç bir istihbarat teşkilatının sızıntıları tam olarak engelleyemeyeceğini, yayımlanan oldukça çok iddianın kaynağının eski NSA çalışanı Edward Snowden’ın sızdırdığı belgeler olduğunu kaydetti.

Lentz, “İstihbarat teşkilatlarının zirvede vazife yapanlar ile hiyerarşide altta olanlar, bölgede çalışanlar içinde başkalık vardır. Bu altta olanlar süre vakit üstlerinden ayrıcalıklı düşünebilirler ve etkide bulunabilmek için bilgi, evrak sızdırırlar” biçiminde konuştu.

NSA sebep Almanya’yı dinledi?

Amerikan istihbarat teşkilatı NSA’nın Almanya kamuoyunda iri reaksiyon toplayan istihbarat ve dinleme faaliyetlerini değerlendirirken “Amerikalılar bizim topraklarımızda istihbarat faaliyetleri yürütüyor çünkü menfaatleri bunu gerektiriyor” diyen Lentz, sözlerini şöyle sürdürdü:

“11 Eylül’de onlara iri ziyan sağlayan teröristler Almanya’da eğitim yapmış, buradan gitmişlerdi. Bunu engelleyemedik, bundan iri üzüntü duyuyoruz. Eğer Amerikalılar, bizim bu konu ile alakalı gereğini yapamadığımız duygusunu kapılırlarsa, bunu kendi başlarına yapmaları için ellerinde bütün olanaklar var. Burada sorulması gereken soru bunun doğru mu, hata mı bulunduğu değil. Soru, bunu nasıl yaptığınız ve ayrıntıları nasıl paylaştığınız.  Bazen kendi istihbarat servislerimiz, misal olarak yaptırımlara marjinal şekilde İran ile ticaret yapmaya çalışan Alman şirketlerini saptama etmekte yetersiz kalıyorlar. Kimi süre da istihbarat servislerimiz kendi içlerinde denetimi oluşturmakta muvaffakiyetsiz oluyorlar. Eğer bizler daha iyi olursak, Amerikalıların burada istihbarat etkinlik yürütmesine lazım kalmaz.”

Almanya Başbakanı Angela Merkel’in, NSA’nın yıllar boyunca Almanya’da yürüttüğü saklı dinlemelere reaksiyon göstererek, “Dostlar içinde casusluk kabul edilemez” ifadesini kullanmasını ve peşinden ABD ile karşılıklı casusluğu engelleyecek bir anlaşma imzalamak istemesinin “hiç gerçekçi olmadığını” vurgulayan Lentz, şöyle konuştu:

“Amerikalılar, kendi topraklarında İngilizlerin onlara karşı casusluk yaptığını bilir, Amerikalılar da İngiltere’de bunu yapar. Ben karşılıklı casusluğu engelleyecek bir anlaşmanın yapılabileceğini düşünmüyorum. Yapılabilecek bulunan istihbarat servisleri üstünde demokratik siyasal denetimi güçlendirmek, istihbarat servislerimiz içinde işbirliğini geliştirmek.”

İstihbarat servislerinin eş yahut müttefik gözetimi yapmadan bilgi toplamaya çalıştıklarını fakat casusluk faaliyetlerinde aşılmaması gereken sınırların da olması gerektiğini kaydeden Lentz, sözlerini şöyle tamamladı:

“Bu konu ile alakalı üç misal verebilirim. İstihbarat birimleri siyasal liderlerin hususi yaşamını, hususi telefonlarını takip ederlerse orantısız devinim etmiş olurlar. Eğer ülkeler, bilhassa de eş ve müttefiklerindeki endüstri kuruluşlarının araştırma-geliştirme birimlerine yönelik casusluk yapıp avantaj sağlamaya çalışırlarsa gene orantısız devinim etmiş olurlar. Üçüncü şekilde devletler ve hükümetler vatandaşlarının hususi yaşamına yönelik istihbarat toplarsa bu da olmaz. Bunu hepimiz eleştiriyoruz lakin başka yandan Facebook yahut Google benzeri siteler üstünden hususi hayatımıza ait oldukça çok izi bütün dünyaya açık bir duruma getiriyoruz.”