Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s’un yeni Türkiye Analisti Elliot Hentov, “Negatif görünüme sahip bulunan reytinglerde ekseriyetle reyting görünümü ya 'durağan'a yükseltilir ve ya reyting düşürülür. Biz de 2015 yılında bir noktada bu yönde bir karar vereceğiz” dedi.

S&P’nin Türkiye Analisti Hentov, Türkiye'nin “BB+” bulunan kredi notunun ve “negatif” bulunan not görünümünün teyit edilmesinin ardından, ilk defa AA muhabirinin sorularını yanıtladı.

S&P’nin Türkiye’nin bir sonraki kredi notu ve görünümüne ait değerlendirmesini mayıs ayında yapacağını belirten Hentov, “Negatif görünüme sahip bulunan reytinglerde ekseriyetle reyting görünümü ya 'durağan'a yükseltilir ve ya reyting düşürülür. Biz de 2015 yılında bir noktada bu yönde bir karar vereceğiz. Ancak manzara bu değerlendirmede yer aldığı benzeri tekrar yerinde de kalabilir. Negatif manzara dediğimiz süre bir noktada neyin nerede olacağına karar vermemiz gerekiyor. Eğer yapısal özelliklerde gelişim olursa, manzara durağana ilerler” dedi.

Hentov, S&P’nin Türkiye’nin not görünümünü “durağana” çevirebileceği yönünden beklentilere ilişkin, “İnsanlar ‘2014 yılı Türkiye için fena bir sene değildi, sebep manzara hala negatifte?’ diyor. Cevap şu; sebebi ise yapısal şekilde bir değişim görmüyoruz. Bu senenin fena bir sene olmadığının farkındayız. Fakat halen alttaki yapıdan tasa duyuyoruz” biçiminde konuştu.

Elliot Hentov, S&P’nin şubat ayındaki değerlendirmesinde Türkiye’nin kredi notu görünümünü “durağan'dan “negatif'e çevirirken “ani duruş” riskine dikkati çekmesine rağmen, kurumun var projeksiyonlarının bunu yansıtmadığına ait bir soruya şöyle yanıt verdi:

“Yılın başlarında büyümede bir şokun gerçekleşmesinden ve ya birden duruşun olması ihtimalinden ötürü aşırı endişeliydik. Fakat bu vaziyet olmadı. Bu sene Türkiye için fena bir sene değildi. Fakat şubat ayında bu risklerin gerçekleşmesi olasılığına dair gerekçelerin tamamı şu anda da mevcut. Riskler hala orada. Bundan bir sene sonra gene bu konuşmayı yapıyor olacak mıyız? Büyük olasılıkla hayır. Çünkü bizim görünümümüz ekseriyetle 12 maaş bir devri gösterir ve ya bir yıldan biraz daha uzun bir devri gösterir. Bu sebepten endişelendiğimiz riskler gerçekleşmiyorsa, ufukta görünmüyorsa en geç 2015 içinde bir zamanda, daha sorunsuz hissedeceğiz. O süre bu konu hakkında daha sorunsuz olabiliriz.”

S&P nedeni ile Türkiye’nin kredi notu görünümünün “negatifte” tutulması yönündeki kararının gerekçelerini sıralayan Hentov, “Görünümün olumsuz olması reytingin önümüzdeki devirde en az 3’te 1 oranında düşebileceği olasılığını gösteriyor. Fakat tersten bakarsanız, reyting en azından 3’te 2 olasılıkla da düşmeyecek” dedi.

Hentov, S&P'nin yakın çağa ait projeksiyonlarına da değinerek, “Tüm risklere baktığınızda, hepsini tek bir potada ele aldığınızda,  aşağı yönlü risklerin yukarı yönlü risklerden daha çok olduğunu görüyoruz.  Eğer görünüme ‘durağan’ demiş olsaydık, 'yukarı yönlü ve aşağı yönlü riskler eşit' demiş olacaktık. Türkiye için 2015’ e ilerlerken,  halen aşağı yönlü riskler yukarı yönlü risklerden daha fazla. En azından reytingin düşürülmesi yönünden 3’te 1 oranında bir risk söz konusu. Bu kati böyle olabileceği anlamına da gelmiyor” ifadelerini kullandı.

“ Son 10 yılda Türkiye gelişim potansiyelinin daha yüksek olduğunu ispatladı” 

Türkiye’nin orta vadeli gelişim tahminini ortalama yüzde 2,8'den yüzde 3,0’e yükselttiklerini belirten Hentov, “Bizim baz senaryomuzda şok yok. Ekonomik gelişim yönünden biraz daha iyimseriz. Fakat Türkiye için yüzde 3 şekilde öngördüğümüz gelişim yeteri kadar yüksek değil. Son 10 yılda Türkiye gelişim potansiyelinin daha yüksek olduğunu ispatladı. Yüzde 3, potansiyelin en düşük seviyesi” değerlendirmesinde bulundu.

Hentov, Türkiye’nin potansiyel büyümesinin var ekonomik büyümenin üstünde olduğuna işaret ederek, “Eğer bana gelişim bir için bir aralık sorarsanız, Türkiye'nin gelişim potansiyelinin yüzde 4-5 arası olduğunu söylerim. Bence bu mantıksız değil. Tabii burada büyümenin finansmanının nasıl yer aldığı sorusu var. Ekonomik gelişim sırf harcama talepli mi, yok ise kazanç destekli mi? Bunlar önemli” dedi.

Kredi derecelendirme kuruluşlarının sık şekilde atıfta yer aldığı cari açık düzeyinin yakın sürede dikkate paha seviyede azalmış olmasına rağmen, bunun sebep not görünümüne yansıtılmadığı sorusuna da Hentov, “Öncelikle reytingler bir yıllık bir performans üstünden belirlenmiyor. Yani bir sene cari açığınız düşük öteki sene fazlaysa, reytingler buna göre her sene azalıp artmıyor. Reytingler kocaman çapta bu senenin ortalaması ve gelecekteki üç yıla bakılarak belirleniyor. Üç yıllık bir çağın ortalamasına dayanıyor' karşılığını verdi. 

Hentov, açıklamalarına şöyle devam etti:

“(Cari açığın) bir gün aşağıya çekilmesi başkalık yaratmaz. Eğer cari açığı yapısal şekilde indirirseniz olur. Verilere baktığınızda, halk borcu, GSYH büyümesi gibi bu yılla ortak geleceğe dair üç yıllık çağa bakıyoruz. mühim bulunan bu.  Baktığımız süre birtakım şeylerin ilerlediğini görüyoruz, dengelenme var. Geçen bir yıla, 1,5 yıla oranla olumlu bir gelişim var, lakin aşırı kocaman bir değişim ve ya yapısal bir değişim değil. Cari açık iyi halde ve önümüzdeki sene düşük petrol fiyatlarının da etkisiyle daha iyi olabilir. Yapısal şekilde 6 ay, 9 ay öncelikle endişelendiğimiz şeyler hala geçerliliğini koruyor.”

S&P’nin değerlendirmesinde cari açığın finansman şeklinin ciddi olduğunu vurgulayan Hentov, “Eğer cari açığın tamamı direk yabancı yatırımla finanse edilseydi, borçluluk oranları yükselmezdi. Bu daha az tasa veren olurdu. Türkiye'de 2008-2013 yılları arasındaki devirde cari açığın yüzde 80'i borçlanma yoluyla finanse edildi. Biz daha düşük cari açık düzeyinden ötürü bu oranının önümüzdeki üç sene süresince yüzde 70'e gerilemesini bekliyoruz” biçiminde konuştu.

“ECB nakit politikasının Türkiye’ye olası etkilerini bilmiyoruz” 

Hentov, Türkiye’nin kredi notu ve görünümüne ait raporda ABD Merkez Bankası'nın (Fed) çıkış stratejisinin Türkiye üstündeki etkilerine yer verilmesine karşın Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) varlık alım programının mühtemel etkilerine yeteri kadar yer verilmediği yönündeki eleştirileri ise şöyle cevaplandırdı:

“Fed bir yöne doğru devinim ederken, ECB'nin diğer yöne doğru devinim etmesinin Türkiye'ye nasıl etkileri olur? Cevabının bilmiyoruz. ECB'nin 1 trilyon avroluk varlık alımı, Fed'in mühtemel 0,25 ve ya 0,50 baz puan nema artırımını dengeleyemeyebilir.”

ECB'nin nakit politikasının mühtemel etkilerine ait soru işaretlerinin epey bir çok olduğunu belirten Hentov, “Türkiye raporunda ECB'nin nakit politikasının etkisinden neden bahsetmedik? Çünkü bilmiyoruz. Kimse bilmiyor. Halen epey bir çok bilinmez var bu alanda. Tabii Türkiye'ye destekçi olacağını düşünebiliriz. Açık bir biçimde Şayet Avrupa'da genişleme gerçekten etkisini gösterirse, ki bunu bilmiyoruz henüz, bu Türk bankaları ve şirketleri için iyi bir gelişim olacaktır” dedi.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün Türkiye’ye etkileri

Elliot Hentov, S&P’nin Türkiye raporunda Brent petrol fiyatlarının “orta vadede” varil fiyatını 90 dolar seviyesinde seyretmesinin öngörüldüğünü belirterek, “Brent petrol fiyatları için öngördüğümüz orta vade, istikbal sene ve devamında iki yılı kapsıyor; 2015, 2016, 2017. Bu bizim merkezi tahminimiz. Eğer petrol fiyatları 90 dolarda olursa bu yıllarda, bu Türkiye için iyi olacaktır. Bu halde Türkiye'de cari açık/GSYH oranının takribî yüzde 5 olacağını düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

Türkiye’deki bankacılık sektörüne ait de değerlendirmelerde bulunan Hentov, “Bankaların borçluluk seviyeleri son iki çeyrektir yükseldi, azalmadı. Bankacılık sektöründe hariç finansmana bulunan bağımlılık artarak devam etme eğiliminde. Tamam, bu sene türbülanslı bir yıldı ve volatilite vardı. Fakat ne bankalar ne de firmalar hariç finansmana bulunan bağımlılıklarını azaltma fırsatını kullandı. Bu biraz keyifsiz edici. Çünkü istikrarlı bir dünyada değiliz. Aksine dünya sırf jeopolitik bölgede değil finansal tarafta da son derece oynak bir durumda. Bu bağlamda halen risk görüyoruz” diye konuştu.

Hentov, Türkiye’de ilerleyen devirde enflasyonun düşmesini beklediklerinin altını çizerek, “Türkiye bu manada enflasyonla bulunan mücadelesi açısından kendine has bir durumda. Neredeyse tüm Avrupa deflasyonla savaşıyor. Asya deflasyonla savaşıyor. ABD'de dahi enflasyon son derece düşük lakin Türkiye bu manada istisnai kalıyor” dedi.

Türkiye’nin önündeki fırsatlar ve riskler

Hentov, Türkiye’nin ekonomik gelişim potansiyelinin yüksek olmasının en esas fırsatlardan biri olduğunu vurgulayarak, “Türkiye'nin yüzde 3'ün üstünde bir büyümeyi kaydetmemesi için bir sebep göremiyoruz“ ifadesini kullandı.

Türkiye’nin ihracatı içerisindeki ithal mamullerle bulunan gereksinimi da azaltabileceğini belirten Hentov, “Türkiye jeostratejik konumunu kullanarak enerji geçiş koridorunda bir merkez biçimine gelebilir ve enerji maliyetlerini aşağı çekebilir. Türkiye'nin halk finansmanının iyi bir halde olması diri yanı. Son birkaç yıldır Türkiye'de mali siyaset son derece mesul davrandı. Kamu borcu seviyesi de azalıyor” dedi.

Elliot Hentov, Türkiye’nin önündeki en esas iki riskin hariç finansman koşullarındaki birden değişiklik ve jeopolitik gelişmeler olduğunu dile getirerek, sözlerini şöyle tamamladı:

'En kocaman risk hariç finansman konusu. Ani duruşun olacağını düşünmüyoruz. Fakat daha kocaman sıkıntı birden bir biçimde finansman maliyetlerinin artarak çoğalması biçiminde olabilir. Birden küresel piyasalarda değişimler olabilmekte ve yatırımcılar ve borç verenler Türkiye'yi değişik bakmaya başlayabilir. O halde borçlanma maliyetleri artabilir. Biz bu riskten ötürü tasa duyuyoruz. İkinci en kocaman risk ise jeopolitik tarafta yer alıyor. Türkiye'nin bölgesi pratik bir sektör değil.  Suriye'deki ve Irak'taki istikrarsızlığın Türkiye'nin içinde de mahalli sorunlara yol açması olasılığı var.”

S&P, 21 Kasım’da yaptığı değerlendirmede Türkiye’nin kredi notunu 'BB+', not görünümünü ise 'negatif' olarak doğruladığını açıklamıştı.

Kaynak: AA