’’İklim değişikliği yangın riskini ve zararını artırdı’’

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Merih Göltaş, ’’İklim değişikliği nedeniyle ekstrem hava koşullarının yoğunluğu ve süresinin artması, yangınların hem sayısını hem de zararını arttırıyor. 2021 yılında 140 bin hektarlık orman alanı yandı, neredeyse 14 yılda yanacak alan bir yılda yok oldu. Bu tarihten sonra ‘mega yangın’ kavramını biz de kullanmaya başladık’’ dedi.

Bilim insanlarının yıllardır uyardığı iklim değişikliği etkisi, artan sıcaklık, uzayan kuraklık gibi olağandışı hava olayları, orman yangınlarını tetikliyor. Türkiye’deki yangın sayısı bir haftada 720’yi aştı. Ege’nin iki yakası da orman yangınlarıyla mücadele ediyor. Yangınlar, hızı 50 ila 85 kilometre arasında değişen rüzgârlar nedeniyle güçlükle kontrol altına alınabiliyor. Uzmanlara göre, yangınlar yalnızca ‘yaz mevsiminin sorunu’ değil. İklim krizinin derinleşen etkisiyle, yılın 8 ayına yayılan yeni bir gerçeklik.
Türkiye’nin, IPCC raporlarına göre küresel ölçekte iklim değişikliğinden en çok etkilenecek bölgelerden Akdeniz havzasında yer aldığının altını çizen İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Merih Göltaş, küresel ısınmanın yangın riski ve zararını artırdığını söyledi.
Türkiye’nin batı illerini saran alevler, insan hatası veya teknik arızalarla açıklanamayacak kadar sistematik ve büyük çaplı olaylar. Küresel ısınmanın, 2021’deki ‘Mega Yangınlar’ gibi büyük çaplı felaketleri artırabileceğine dikkati çeken Göltaş, "Gelecek iyimser senaryoya göre Türkiye’nin ortalama sıcaklığında 2100 yılına kadar 1,5 derece ila 2,5 derece, kötümser senaryoya göre ise 5 derece ila 6,5 derece artış, güney ve batı bölgelerdeki yağışlarda da azalma öngörülüyor. Küresel ısınma için önlem alınmazsa kuraklık şiddetlenecek, daha sık, uzun ve yoğun sıcak hava dalgalarıyla karşılaşacağız" açıklamasında bulundu.
’’Küresel ısınma, ‘Mega Yangınlar’ı artırabilir’’
Özellikle Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’da sıcaklıkların yeni rekorlar kırarak yangın risk ve tehlikesi, yoğunluğu, sayısı ve yanan alanda artışlara sebep olabileceğini aktaran Göltaş, "Küresel ısınma, 2021’deki ‘Mega Yangınlar’ gibi büyük çaplı felaketlerin sıklığını da artırabilir. Akdeniz ve Ege’de yangınlara aşinayız, ancak artan sıcaklık ve kurak hava dalgaları nedeniyle, gelecekte Marmara ve hatta Karadeniz’in bazı kesimleri de risk altına girebilir. Halihazırda Ege’de yaşadığımız yangınlarda da küresel ısınma kaynaklı aşırı kuraklık, hızı 110 kilometreyi aşan rüzgarlar ve bireysel faktörler yangınların kontrol altına alınmasını zorlaştırdı" dedi.
"Yangın sezonu 8 aya kadar uzadı"
Yaz sıcaklıklarının erken başlayıp, kurak dönemin uzamasıyla yangın sezonunun Nisan-Kasım arası sekiz aya kadar çıktığını belirten Göltaş, yangına elverişli hava koşullarının görüldüğü günlerin artmasının, kontrol altına alınmasını zorlaştırdığını ve daha fazla ormanın zarar görmesine neden olduğunu aktardı.
Türkiye’de her yıl ortalama 2 bin yangın çıkıyor. Orman Genel Müdürlüğü istatistiklerine göre, 1988-2000 yılları arasında bu sayı ortalama 1900’lerdeyken, 2000-2011 yılları arasında yaklaşık 2 bin 100’e yükseldi. 2011’den günümüze ise 2 bin 700’lere yaklaştı. Bu yangınlar ile her yıl yaklaşık 10 bin hektarlık orman alanının yandığını kaydeden Göltaş, "İklim değişikliği nedeniyle ekstrem hava koşullarının yoğunluğu ve süresinin artması, yangınların hem sayısını hem de zararını arttırıyor. 2021 yılında 140 bin hektarlık orman alanı yandı, neredeyse 14 yılda yanacak alan bir yılda yok oldu. Bu tarihten sonra ‘mega yangın’ kavramını biz de kullanmaya başladık" şeklinde konuştu.
"Teorik olarak her 10 yangından dokuzu engellenebilir"
Göltaş, "Akdeniz havzasında yer alan diğer ülkeler gibi, ülkemizde orman yangınları geçmişte de vardı, bugün de var ve maalesef gelecekte de olacak. Yangınların ana sebeplerine baktığımızda yüzde 10’u doğal, yüzde 90’ı ise insan kaynaklı. Bu da demek oluyor ki eğitim ve farkındalıkla her 10 yangından dokuzu engellenebilir" dedi. Vatandaş olarak bireysel sorumluluklarımız olduğunu hatırlatan Göltaş, "Özellikle sıcak ve kurak havalarda ateşle aramıza mesafe koymalı, ateşli piknik, sigara izmariti atma ya da anız yakma gibi tüm riskli davranışlardan kaçınmalıyız" dedi.
’’Küresel ısınmanın hem sonucu hem sebebi olabilir’’
Orman yangınlarının ters etkisine dikkati çeken Göltaş, "Yangınlar, ağaçlarda depolanan karbonun karbondioksit olarak atmosfere salınmasına neden olur. Bu da küresel ısınmayı daha da şiddetlendiren bir döngü oluşturur. Yani orman yangınları hem küresel ısınmanın sonucu hem de nedeni olabilir" ifadelerini kullandı.
Aşırı orman yangınları dünya çapında iki kattan fazla arttı
Göltaş, sözlerini şöyle sonlandırdı: ’’NASA’nın Terra ve Aqua uyduları her gün iki kez aktif orman yangını tespit ediyor. Bilim insanlarının 20 yıldan fazla süre boyunca incelediği veriler, aşırı orman yangınlarının daha sık, yoğun ve büyük hale geldiğini ortaya koyuyor. Aşırı yangınlarda en büyük artış Batı ABD’nin ılıman kozalaklı ormanları ile Kuzey Amerika ve Rusya’nın kuzeyindeki boreal ormanlarında yaşandı. Araştırmalar, aşırı yangın olaylarının 2030’da yüzde 14, 2050’de yüzde 30, yüzyıl sonuna kadar ise yüzde 50 artabileceğinin sinyallerini veriyor.’’