Bir adanın tarihi ne kadar eskiye dayanabilir ve ya zamanla üzerinde ne gibi değişiklikler olmuştur diye düşünüldüğünde adanın jeopolitik önemi devreye girmektedir. Avşa adası bir iç deniz olan Marmara denizinde bulunması ve birçok merkezi şehre yakın olmasıyla her zaman konumunun değerini yaşamıştır. Avşa adası Kapıdağ yarımadasından suların yükselmesiyle ayrılmasından önce ve sonra olarak iki yaşamda incelenebilmektedir. Çünkü ana karadan kopmadan önce arazi üzerinde avcılıkla geçinen toplum izleri bulunurken sonrasında daha çok tarım ve balıkçılıkla uğraşıldığı görülmüştür.
Adanın ismi yüz yıllar içinde birçok kez değişmiştir. Zamanın ünlü isimlerinden Propontis ve Kyzikos’lu Diegones ada için Ofiosua adını kullanmışlardır. Daha sonra Plinius zamanında Ophiussa olan ada ismi Afoussia, La Motrraye’ye göre manastırdan dolayı Pnagia, Rumlar için ise Afissia olarak değiştirilmiştir. Bir müddet Arapların konaklamasıyla Arap adası dense de Türkeli adası olarak anılmaya başlanmıştır. Ancak orijinal adını Türkçeleştirerek kullanılan avşa adası ismi sabit kalmış ve son halini almıştır. Ortaçağda bazı din adamları için sürgün yeri olarak kullanılmış, bir süre ise hiç kimsenin konaklamadığı bir kara parçası olmuştur. Neolitik çağ, tunç çağı, kalkolitik çağ, Helenistik çağ, Roma, Bizans İmparatorluğu yaşadığı çağlar ve uygarlıklardır. Bulunan çanak, sunak, sütun parçaları çömlek, amforalar, yazılı kitabe parçaları bu tarih sıralamasını kanıtlamaktadır. Bulunan kalıntılar arasında Çiftlik mevkiinde yer alan kiremit mezarlar da vardır.
Fakat denizin dalgalarının sürekli aşındırması ile yok olmaya yüz tutmuştur. Koruma altına almak için herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Ada için yapılan belediye binası kazılarında da stel parçaları bulunmuş ve nihayet koruma altına alınmıştır. Bunların yanında su altı sporlarıyla ve dalışla ilgilenenlerin de görebileceği Manastır mevkiinde ortalama 4 metre derinlikte yer alan küp mezarlar da vardır. Yine Manastır koyunda 360 yıl önce yapıldığı düşünülen manastır kalıntıları yine maalesef taş yığınları halinde durmaktadır. avşa tarihi gerek bugüne kalmış doğal güzellikleri gerek tarihindeki izleri ile ziyaretçilerini beklemektedir. Bugün halen evlerin duvarlarında, avlularında yaşamaya devam eden tarihi izler mevcuttur.