Osmanlı İmparatorluğu döneminde ameliyat olacak hastaların, doktorun teşhisi sonrası mahkemeye giderek en az iki şahit huzurunda kadıyla görüşüp "rıza senedi" adında belge düzenlediği belirlendi.
Amasya Üniversitesi Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Faruk Tonga, "Osmanlı dönemi hasta hekim ilişkileri ve rıza formları" başlıklı araştırmasında Bursa, Konya, Gaziantep, Kayseri ve Halep gibi şehirlerde kullanıldığı tespit edilen Osmanlıca yazılı "rıza senedi" belgelerine ulaştı. Günümüzde ameliyatlara girmeden önce hastalardan alınan onayın aynısının 500 yıl önce "rıza senedi" adı altında uygulandığını açıkladı.
Belgeleri günümüz Türkçe'sine tercüme eden Yrd. Doç. Dr. Faruk Tonga, "En eski belgeye 1524 yılına ait Bursa kadı sicili kayıtlarında rastladık. Bulabildiğimiz en erken kaydın olduğu bu belgede Bursa'da Balıkpazarı Mahallesi'nde Nikola oğlu Dimitri isimli gayrimüslim Osmanlı vatandaşı o bölgede cerrah olarak çalışan Seydi Ali bin Bereket isimli cerrahın yaptığı mesanesinde taş olduğu teşhisi sonrası iki şahit huzurunda mahkemeye başvuruyor. 300 akçe karşılığında bu ameliyat için anlaştığını ve ameliyat sonrası hastalık ilerlerse, daha kötü olursa veya ölürse akrabalarının davacı olmayacağını ayrıca kamu davası açılmamasını beyan ediyor" dedi.
Aynı dönemde Avrupa'da benzeri bir uygulamanın bulunmadığına dikkat çeken Tonga, olası bir anlaşmazlık durumunda mahkeme sicil kayıtlarından çıkarılan söz konusu belgelerin hasta hakları ile hasta-hekim ilişkisi açısından son derece önemli olduğunu söyledi.
Fatih döneminin ünlü hekimi Sabuncuoğlu Şerefeddin'in Amasya'daki Bimarhane'de yaptığı çalışmaların da yer aldığı araştırmasında diğer ülkelerden gelen hastalar için de aynı belgenin düzenlendiğine değinen Tonga, Antalya'da düzenlenen 9. Hasta ve Çalışan Hakları Kongresinde sözlü bildiri dalında da birinci oldu.
