Amerikan Merkez Bankasının (Fed), maaş tahvil alımını sonlandırmasının ardından, piyasalar şimdi bankanın getiri kararına odaklanmış durumda. Bankanın atacağı adım, dünyadaki likiditenin rotası bakımından iri ciddiyet taşıyor.  

Fed Başkanı Janet Yellen, daha önceki konuşmalarında tahvil alımları sona erdikten sonra 'kayda kıymet bir süre' daha faiz oranlarının düşük tutulacağı sinyalini vermişti. Tahvil alımının sona ermesinin peşinden piyasalar, Fed'in politika faizini ne süre artıracağına yönelik sinyalleri takibe aldı. 

Küresel ekonomideki zayıflık ve düşük seyreden enflasyon ABD ekonomisi için tehdit şekilde kabul edilirken, uzmanlar Fed'in getiri artırımını 2015'in ikinci ½ si veya sonuna kadar erteleyeceği görüşünde birleşiyor.

16 Aralık 2008 tarihinde getiri rakamlarını yüzde 1'den yüzde 0,25'e çeken Fed'in getiri yükseltmesi, küresel kriz sonrası büyümekte bulunan devletlere yönelen küresel likiditenin rotası bakımından da iri ciddiyet taşıyor.

Fed'in getiri artırımının ardından doların kıymet kazanması da beklenirken, söz konusu değerlenmenin Türkiye bu şeklinde büyümekte bulunan ekonomilerin ihracatını müspet yardım yapması bekleniyor. 

Uzmanlar, faiz artırımının, gelişmekte bulunan piyasalardan nakit çıkışına yol açmasının da düşük bir olasılık olduğuna işaret ediyor.

Tahvil alımını başlatan süreç 

AA muhabirinin yaptığı derlemeye göre, 2008'de sinyallerini vermeye başlayan küresel kriz etkisini ilk ABD'de göstermişti. Dönemin Fed Başkanı Ben Bernanke, bu süreçte krize karşı tahvil alımları kartını açmış, banka, 25 Kasım 2008'de başlayan parasal genişlemenin ilk bölümünde 500 milyar dolarlık mortgage piyasasına dayalı tahvil satın alımına başlamıştı. 

Bu devirde mortgage devlerinin borç yükümlülüklerinin 100 milyar dolarlık bölümü da Fed tarafından satın alınmış, finans devleri ekonomik manada rahatlatılmıştı.

Fed, süreç içinde mortgage tahvil alımlarını, 750 milyar dolar daha genişleterek, 1,25 trilyon dolarlık tahvil alımına imza attı. Fed, parasal genişlemenin ikinci fazında ise maaş 85 milyar dolarlık uzun vadeli define tahvili satın alacağını duyurmuştu.

Her ay 40 milyar dolar mortgage destekli tahvil ve 45 milyar dolar da define tahvili olmak üzere 85 milyar dolarlık varlık alımı oluşturan banka, tahvil alımlarını bu senenin ocak ayından başlayarak azaltmaya başladı.

Fed, bu süreçten itibaren tahvil alımlarını 10'ar milyar dolar düşürmeye başladı ve yedi toplantıda sözkonusu miktarı 15 milyar dolara kadar düşürmüştü. 

Yapmış bulunduğu varlık alımlarının peşinden Fed'in bilançosu 4,5 trilyon doların üstüne çıktı.

ABD krizden seri çıktı

ABD ekonomisi, küresel ekonomik krizin hissedilmeye başlandığı 2008'de mühim bir vuruş almış, yurt ekonomisi oldukça çok makro ekonomik gösterge açısından parlak günlerinin gerisinde kalmıştı. ABD'nin gayrisafi yurtiçi hasılası (GSYH) 2008'de 14,7 trilyon dolar seviyesindeyken, bu rakam bir sonraki sene 14,4 trilyon dolara gerilemişti. 

Alınan önlemler ve kullanılan politikalarla ekonomisini toparlama eğilimine giren ABD'nin GSYH'si 2013'te ise 16,7 trilyon dolara yükselirken, ABD ekonomisinin bu sene 17,4 trilyon dolarlık bir büyüklüğe ulaşması bekleniyor.

Söz konusu iyileşme başka makro ekonomik göstergelerde de paralellik gösterdi. Ülkenin kriz sonrasında yüzde 9,3 seviyesine yükselen işsizlik oranı son rakamlara nazaran yüzde 6,3'lere kadar gerilerken, ABD'de kişi başına gelir de söz konusu devirde 46,9 bin dolardan, 54,6 bin dolara yükseldi.

Bu dönemde iyileşme yaşanan göstergelerden bir tanesi de tasarruf oranı oldu. ABD'deki tasarruf oranının GSYH'ye oranı 2009'da yüzde 14,3 olurken, bu rakamın 2014 yılı sonunda yüzde 17,3'e yükselmesi bekleniyor.

ABD ekonomisindeki toparlanma etkisini gelişme üstünde de gösteriyor, yarın açıklanacak rakamlara göre ülkenin 3. çeyrekte yüzde 3 sularında bir gelişme göstermesi bekleniyor. 

'Paranın fonlama maliyeti artacak'

Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü Üyesi Prof. Dr. Necat Coşkun, Fed kararlarının peşinden dünyada bundan sonra eskisi bu şeklinde likidite bolluğu olmayacağına işaret etti. 

Fed'in getiri artırımı meselesinde 2015'in ortalarını beklemeyeceğini kaydeden Coşkun, 'Fed getiri artırımını tahmin edilenin de önüne çekebilir. Gelişmekte bulunan ekonomiler, dünyada daralan likidite sonucunda fonları eskisi kadar pratik bulamayacak. Fonlama maliyetleri artacak' dedi. 

Coşkun, Fed kararlarının uluslararası küresel kurda faiz hareketliliğine neden olacağını vurgulayarak, bu durumun uzun vadeli yararlı olacağını dile getirdi. 

Fed'in getiri artırımına gitmesi halinde dünyadaki likidite rotasının da değişeceğini anlatan Coşkun, 'Fed'in getiri artırımı sonrasında güvenilir liman arayan fonlar, rotalarını ABD'ye çevirecek' diye konuştu.