İndirilişinden günümüze değin, Kur"an"ı, yaşlanılan döneme taşımak, Müslümanlar için en öncelikli görev olmuştur. Bu görevin hakkıyla yerine getirilebilmesi Kur"an"ın ancak sağlıklı olarak anlaşılmasıyla mümkündür. Son yıllarda Kur"an"ı, daha ziyade tercüme edilmiş tefsirler ile mealler üzerinden anlama çabasında hayli bir artışın olduğu gözlenmektedir. Bu durum Müslümanların Kur"an"a olan ilgisinin arttığını göstermesi bakımından kayda değerdir. Bir başka ifadeyle çağımız Müslümanların yeniden Kur"an"la ahitleştiklerine tanık olmaktadır. Ancak bu ilginin ve tanıklığın beklenen sonucu verebilmesi, Kur"an"ı anlama faaliyetinin sağlıklı bir zeminde gerçekleşmesiyle mümkündür.

Öncelikle Kur"an"ı anlamanın salt zihnî bir etkinlik ve bir bilgilenme faaliyeti olmadığını belirtmeliyiz. Diğer bir ifade ile Kur"an"ı anlamadan kasıt, Kur"an"ın ayet ve sûrelerinin ihtiva ettiği manaları bellemek değil, onun emir ve yasaklarını hayata aktarmak olmalıdır. Nitekim sahabenin Hz. Peygamber"den öğrendikleri on ayeti hayatlarına tatbik etmeksizin, diğer on ayete geçmediklerini ifade eden pek çok rivayet bu yönde bir tavsiye ve mesaj ihtiva etmektedir. Kur"an-ı Kerim"de çok sayıda ayette bunda akledenler için, akıl sahipleri için, düşünenler için, bilenler için, kulak verenler için, inananlar için, inanmış bir topluluk için vb. kayıtlarla anlatılmak ve aktarılmak istenen de bu gerçek olsa gerek. Bunun için Kur"an"ı anlamak, öncelikle Kur"an"ın emir ve tavsiyelerini hayatımıza aktarmaya çalışmakla mümkün olacaktır. Kur"an, kültür artırmak, daha fazla bilgilenmiş olmak, estetik bir zevk almak için değil, Allah"ın kişisel, ailevi, toplumsal ve uluslar arası konulardaki emrine kulak vermek, bunun da ötesinde söz konusu emri pratiğe koymak için okunur. Dolayısıyla ideal bir Kur"an okuması Kur"an ne söylüyor değil, Kur"an bana neleri yapmamı ve nelerden kaçınmamı emrediyor düşüncesi temelinde gerçekleşecek bir etkinlik olacaktır.

Öte yandan bir çok ayette Kur"an"ın ancak muttakiler (Allah"a karşı sorumluluk bilinciyle hareket eden) ve müminler için bir hidayet ve rahmet kaynağı olacağından, kulağını, gözünü, gönlünü hakikate tıkamış kimselere Kur"an"ın hidayet sunmasının mümkün olmadığından bahsedilmektedir. Nitekim İşte bu ilâhî bir kelamdır. Bunda hiç şüphe yok! Ve bu ilâhî kelam Allah"a itaatsizlikten sakınan kimseler için bir rehberdir mealindeki (Bakara: 2) ayeti ile Ey insanlar Rabbinizden size bir nasihat, gönüllere bir şifa, müminlere hidayet ve rahmet gelmiştir mealindeki (Yûnus: 57) ayeti, ilâhî vahyin, yalnızca müminler için bir hidayet ve rahmet olacağı gerçeğine dikkat çekmektedir. Diğer bir ifadeyle bu ve benzeri ayetler, Kur"an"ın özellikle müminler için bir rehber ve rahmet olarak gösterilmesinin, insanların Kur"an karşısındaki tavrıyla ilgili olduğu gerçeğini ifade etmektedir. Çünkü inatçı ve önyargılı tavırlarıyla daha baştan doğru ve hayırlı olan şeylere kendilerini kapatanlar, nübüvvet ve vahyin ruhundan yararlanamayacaklar; bu yüzden de özünde hidayet ve rahmet olan Kur"an"ın bu tip kimselere fayda sağlaması söz konusu olmayacaktır. Nitekim onların kalpleri vardır, ama onunla kavrayamazlar, gözleri vardır ama onunla göremezler, kulakları vardır ama onunla duyamazlar mealindeki (A"raf: 179) ve Yeryüzünde haksız yere büyüklenenleri ayetlerimizden uzak tutacağız mealindeki (A"raf: 146) ayetleri bunu dile getirmektedir. Bu sebepledir ki bu son ayetin Kur"an"ı anlamayı onlardan çekip çıkaracağım anlamına geldiği ifade edilmiştir.

İslam âlimleri, Kur"an"ı anlamaya çalışan kişide bulunması gereken bazı özellikler tespit etmişlerdir. İşte Kur"an"ın anlamlarına vakıf olabilmenin temel şartlarından bir kaçı:

1. Allah ve Resûlünün öğrettiği ve istediği imana sahip olma. Kendilerine bahşettiğimiz vahye hakkıyla uyanlar var ya, işte bunlardır ona gerçekten iman etmiş kimseler mealindeki (Bakara: 121) ayeti bu gerçeğe işaret etmektedir.

2. Kişinin bildikleriyle amel etmesi. Zira Kur"an kendisini, yalnızca bildikleriyle amel eden kimselere açmaktadır. İnsanın bildikleri ile amel etmemesi karakter bozukluğuna sahip Yahudiler üzerinden bizlere mesaj gönderilmektedir. Bu durum Cuma suresinin 5. ayetinde şöyle dile getirilmektedir: Tevrat"taki emir ve yasaklar uyarınca hareket etmekle sorumlu tutulan ve fakat sorumluluklarını yerine getirmeyen o Yahudiler, tıpkı ciltler dolusu kitap taşıyan eşek gibidirler

3. Güzel bir ahlaka ve sorumluluk bilincine sahip olma. Ahlaki zaaflarla dolu olup günahta ısrarcı olanlara Kur"an kendisini açmamaktadır.

Sonuç olarak Kur"an"ı anlamanın anlamı, Kur"an"ın emirleri, yasakları, öğütleri, tavsiyeleri, ilkeleri doğrultusunda bir hayat yaşama amacıyla, Kur"an"a gözümüzü ve gönlümüzü açarak kulak vermekten ibaret olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Kur"an"ın en temel indiriliş gayelerinden biri de insanların/Müslümanların hayatlarını ona göre dizayn etmeleridir.