Kalite liderliği ve Klasik yönetici kavramı ve farklarından sonra bu yazımda, Liderlik kavramını biraz daha açacak olursak;
Liderlik kavramı; liderin fiziki becerilerinin yanı sıra kişilik özelliklerinin genel olarak ifade edilmektedir. Liderlikle ilgili değişik yaklaşımlar bulunmaktadır. Takım çalışmasını, toplumun katılımını ve isteklerini dikkate alarak kararların alındığı kolektif liderlik, ahlâkî değerlerle uyuşan ve insanlara daha fazla değer veren etik merkezli liderlik, insanların, maaşın ötesinde şahsî ve meslekî gelişimlerini de koruyup gözeten ve toplam kalite yönetimini benimseyen, insanların bütün hayatını zenginleştiren ve değer katan ilke ve değer merkezli liderlik ile hizmetkâr (hizmetçi) liderlik bunlardan birkaçıdır. Hizmetkâr liderlikte sahip olunan güç ve kuvvet, çalışanların her türlü ihtiyacının karşılanması için kullanılır.
Liderleri grup büyüklüğüne veya durumlara göre iki ana başlıkta toplayacak olursak;
Grup büyüklüklerine göre liderler; Liderin içinde bulunduğu grubun büyük ya da küçük oluşu, yine liderin kişisel özelliği ile ilgilidir. Bu açıdan, küçük bir gurupta lider, grup üyeleriyle bire bir ve karşılıklı görüşüp konuşma olanağına sahip olduğu için, liderin kişiliği bu diyalogda etkili olacaktır. Eğer lider içinde bulunduğu bu küçük grupta sevilen bir tutum sergiliyorsa, liderin bu kişisel etkisi altında olumlu ve iyi harekete yönelen bir grup söz konusu olacaktır. Aksine liderin kişisel bakımdan olumsuz tarafları varsa grup davranışları düşmanca ve olumsuz olacaktır. Bu yönüyle yani liderin küçük gruplarda yer alan kişisel özelliği grubun yönetimiyle doğrudan doğruya ilgili olduğu için Şahsi Lider tipini oluşturacaktır.Grup büyüdükçe liderin kişilik kapsamı ve etkisi de azalacağı için, özel ilişkiler yerini formal ilişkilere bırakacak, bu durumda da Yönetici Lider tiplemesi söz konusu olacaktır.
Liderleri, olumlu ve olumsuzluklarına göre bir tipleme dahilinde çeşitlemeye kalkacak olursak, motivasyon, katılım, destek vb yönlendirmeler karşısında almış oldukları tutumlarına göre incelemek gerekmektedir. Bu açıdan da, özellikle negatif yani olumsuz lider tiplemesinde; baltalayıcı, ümit kırıcı, engelleyici, harekete geçme ve geçirme yeteneğinden uzak, grubun fikrini almayan ve hatta canlılığı sağlayamayan değişim ve yaratıcılıktan uzak bir kişilikle karşı karşıya kalınmış demektir. Aksine pozitif yani olumlu lider tiplemesinde ise, teşvik edici, harekete
geçirici, grubu kamçılayan ve katılımcılığa sürükleyen bir kişilik yapısıyla değişim ve yaratıcılık söz konusu olacaktır. O halde, durumlarına göre lider çeşitlerini de, Pozitif Lider ve Negatif Lider şeklinde iki farklı lider tiplemesine yer vermek mümkündür.
Liderleri, anlayış ve davranış özellikleri açısından sınıflandırmaya tabi tutacak olursak: diktatör, otoriter, tam serbestlik tanıyan, demokratik lider tipi ile karşılaşsak da, bunlara ilaveten davranışları açısından liderler: karizmatik, hümanist, otokratik, doğal, transaksiyonel, dönüşümcü ve destekleyici lider tipinde farklı çeşitlerle anılabilmektedirler. Gerek anlayış gerekse davranışlarındaki farklılıklarının liderlik açısından çeşitli tipleri gündeme getirmesi, bu liderlik tiplerinin de yarattığı olumlu ve olumsuz etkilerle birlikte genel özelliklerini vurgulamak gerek. Buna göre; anlayış açısından grup üyelerini yönetim dışında tutan Diktatör Liderlerin sakıncası, aşırı derecede bencil olmalarının altında yatmaktadır. Dolayısıyla da, grup üyelerine söz hakkı tanımadığı için onların iş yapma arzularını kırarak, tatminsizliği ve yaratıcılığın kırılmasında etkin rol oynamaktadırlar. Astlarını etkilemek için emir verme, hatalarını eleştirme gibi taktikler kullanarak onların dış unsurlarla motive olduklarını düşünen diktatör liderlerin yararları ise, demokratik ve bürokratik toplumlardaki grup üyelerinin beklentilerine uygun bir tarz olması, lidere bağımsız hareket edebilme inanç ve güvenini vermesi, daha etkin ve daha hızlı karar verme imkanı sağlaması şeklinde sıralanabilir.
Yönetim yetkisini genelde kullanmayan ve grup üyelerini kendi hallerine bırakan tam serbestlik tanıyan liderler ise, güçten kaçındıkları için liderin otoritesini de ortadan kaldırma riskiyle karşı karşıya kalabilmektedirler. Dolayısıyla, liderin, grubu ortak bir amaçta toplama ve
belli hedeflere yöneltme durumundan yoksun kalması aşikardır. Sonuçta, grup içinde kargaşa çıkması bile söz konusu olacaktır. Ancak bu tip liderin yararlarına değinecek olursak, her üyenin bireysel eğilim ve yaratıcılığını harekete geçirdiği, karar almada insiyatif kullanma gibi anlayışa sahip oldukları da bir gerçektir.
Otokontrol sisteminin hakim olduğu bu liderlik tipinde, üyeler birbirlerine karşı farklı nitelikte amaçlar geliştirebilecekleri için de, özellikle kriz dönemlerinde örgütün dağılmasına neden olabilecektir.
Bu liderlik tipine yakın olarak, demokratik ve katılımcı lider, astlarına danışarak karar alsa da, kriz dönemleri hariç, örgüt amaçları grubun kararlarına göre yönlenecektir. Astların planlama, karar alma ve örgütleme faaliyetlerine katılmalarına teşvik etmektedir. Astlar kendi insiyatiflerinin risklerini taşırlar ancak kararların daha sağlıklı olduğu gözlenmektedir. Cezadan daha çok ödül ya da prim anlayışına sahip olan bu tip liderlik çeşidinde, elemanlara oldukça nazik muamele yapılır ve onlara değer verildiği hissettirilir. Diğer taraftan, katılımcı liderin, grubun zeka ve yaratıcı gücünü ortaya çıkartarak ve de çoğaltarak daha etkili ve yapıcı bir nitelik
Kazandırmaktadır. Ancak, her türlü iletişim yolları açık olduğu içinde, özellikle acil durumlarda, karar almayı yavaşlatacağı için başarısız olma ihtimalide yok değildir.
Baskıcı ve saldırgan niteliği olan Otokratik Lider ise; kesin bir emir vermediği sürece kimse bir şey yapamamaktadır. Tek karar alıcı olması nedeniyle, emirleri kendi verir örgüt üyeleri de itaat ederler. Daha çok korku, tehdit ve ceza sisteminin hakim olduğu bu liderlik tipinde, yukarıdan aşağıya doğru bilgi akışına itimat edilir ancak tersi bir durumda ise kuşku hakimdir. Bu nedenle de sürekli işin başında olması gerekir. En önemli sakıncası; liderin aşırı derecede bencil olmasından kaynaklanan anlayış sonucunda, kurum üyelerinin inanç ve duyguları dikkate değer alınmamakta, bu durumda zamanla yönetime karşı nefret, moral bozukluğu, grup içi çatışma ve anlaşmazlık şeklinde kendini gösterecektir. Bunun sonucunda da liderin otoritesi zamanla kaybolacaktır.
Standartlar koyan ve sonuçları olumlu olumsuz geri bildirimlerle destekleyen bir yapıya sahip olan liderlik tipi vardır ki buna da Otoriter Lider adı verilir. İnsanları hedefe doğru harekete geçiren bu liderlik tipinde hemen her türlü iş ortamında özellikle de başı boş bırakılmış organizasyonlarda etkin ve olumlu sonuç alınır. Toparlayıcı bir etkiye sahip olan otoriter liderlik tipinde, bazen çalışanların tepesinde olma ve ekip çalışmasında eşitlik ilkesi tanımaması sebebiyle özellikle daha kıdemli çalışanlarda gerginlik yaratabilir.
Yönetim yetkisini grup üyeleri ile paylaşma eğiliminde olan Demokratik Lider, amaçlar, politikalar belirlenirken, iş bölümü yapılırken her bir grup üyesinin fikrini almaya özen gösterir. Kişilerin iç unsurlar ile motive olduklarına inandıklarından başarıların dillendirilip, takdir edilmesi Demokratik Liderin benimsediği davranışlardan birisidir. Demokratik Liderin yararlarının başında kararlara çalışanların katılımının sağlanmış olması ile her kademedeki çalışanın organizasyonu benimsemesi, daha verimli ve öz verili çalışmasının sağlanması gelmekle birlikte; tüm çalışanların fikirlerinin alınması, karar alma sürecinin uzamasına ve acil durumlarda başarısızlığa neden olabilmektedir.
Babacan davranışların ön plana çıktığı Hümanist Liderlerde çalışanlara karşı zaman zaman aşırıya kaçabilen korumacılık ön plandadır, ödüllendirme sistemini oldukça sık kullanan Hümanist Liderler duygusal yönlendirme ile motive ederler ve kimi zaman orta kademenin de fikrini alırlar. Zorunlu olmadıkça cezalandırmaya gitmezler.
Destekleyici Lider, kararları grup üyeleri ile birlikte almaz ancak çalışanların görüş ve önerileri ışığında karara varır. Katılım ve ödül sistemini uygulayan Destekleyici Lider, aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya bilgi akışına açıktır.
Karizmatik Liderin ise grup üyelerini peşinden sürükleyen büyüleyici bir yapısı vardır ve bu nedenle de etkinliği yüksektir. Kararları kendisi veriri ve sözü emir olarak kabul edilir. Çalışanlar ile arasında belirgin bir mesafe olmasına karşın emirlerine itaat edilir.
Hizmetkâr liderlerde şu on vasfın bulunması öngörülmektedir: 1) Dinleme becerisi 2) Empati 3) İyileştirme 4) Farkında olmak 5) İkna etme gücü 6) Kavramsallaştırma 7) İleri görüşlülük 8) Güven (Emniyet) 9) İnsanların gelişmesi ve büyümesine katkıda bulunmak 10) İş hayatı dışında küçük birliktelik sağlayıcı gruplar ve topluluklar oluşturma.
Hangi lider tiplemesi kime uyuyordan çok teorikten uygulamaya kalitenin güzel yönlerini alarak bu konuları yasantımıza yansıtmak. Herkese mutlu, cesur, pozitif, karizmatik liderler, humanist ve kaliteli olma yönünde başarılar
